W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego, na ówczesnej mapie Polski pojawiają się województwa, a wśród nich Inowrocławskie i Brzesko - Kujawskie. To drugie powstaje w wyniku podziału Księstwa Kujawskiego. Stan ten trwał do II rozbioru Polski (1793 r.).

W 1807 r. - po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, mocą dekretu Księcia Pruskiego, Województwo Brzesko-Kujawskie zostaje  włączone w granice Księstwa do Departamentu Bydgoskiego. Po upadku Napoleona, na mocy Traktatu Wiedeńskiego, powstaje Królestwo Polskie - obejmując swoim zasięgiem również część ziem Województwa Brzesko - Kujawskiego.

Na ich bazie zostaje utworzony Powiat Brzesko - Kujawski. W późniejszym okresie Powiat Brzesko - Kujawski zmienia swoją nazwę - najpierw na Powiat Kujawski, a od 1836 r. nosi już nazwę Powiat Włocławski.
Po upadku Powstania Styczniowego następuje kolejna zmiana w podziale administracyjnym. Od Powiatu Włocławskiego zostaje odłączony Okręg Radziejowski, co sprawiło,  że od 1867 r. - po włączeniu Powiatu do Guberni Warszawskiej, w jego skład wchodziło 10 gmin.
Po zakończeniu I Wojny Światowej, do roku 1938 Powiat Włocławski, z siedzibą we Włocławku, składając się z 13 gmin jest częścią Województwa Warszawskiego. W wyniku, dokonanego w tym samym roku, kolejnego podziału administracyjnego Polski, został on włączony do Województwa Pomorskiego. 
Okres okupacji hitlerowskiej to kolejne zmiany w granicach administracyjnych powiatu, polegające na połączeniu istniejących wówczas gmin miejskich i wiejskich. Po wyzwoleniu, co następuje 20 stycznia 1945 r., do wejścia w życie dekretu reformującego i wprowadzającego nowy podział administracyjny, a także powołującego do życia gromadzkie rady narodowe, do powiatu należą te same gminy miejskie i wiejskie, jakie należały w okresie międzywojennym.
W latach 1945 - 1961 dokonuje się istotnych zmian  w granicach Powiatu Włocławskiego, włączając do jego terytorialnego zasięgu gromady: Fabianki, Witoszyn, Nasiegniewo i Szpetal Górny - należące poprzednio do Powiatu Lipnowskiego. W okresie tym powiat zajmował obszar 1325 km^{2 ,} liczył 84.499 mieszkańców, obejmował 6 miast i 25 gromad.

W 1975 r. Sejm PRL uchwala ustawę "O dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych", na mocy której Powiat Włocławski znika z mapy administracyjnej Polski, zostając wchłonięty w nowopowstałe Województwo Włocławskie z siedzibą we Włocławku.

Kolejna reforma administracyjna, dokonana na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 1988 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz. U. nr 96, poz. 603 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. nr 91, poz. 578 z późn. zm.) sprawiła, że mocą Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998r. w sprawie utworzenia powiatów - z dniem 1 stycznia 1999 r., na mapie administracyjnej Polski, ponownie pojawia się Powiat Włocławski, w skład którego wchodzą następujące gminy:

• Gmina Baruchowo,
• Gmina Boniewo,
• Miasto i Gmina Brześć Kujawski,
• Gmina Choceń,
• Miasto i Gmina Chodecz,
• Gmina Fabianki,
• Gmina i Miasto Izbica Kujawska,
• Gmina Kowal,
• Miasto Kowal,
• Gmina Lubanie,
• Miasto i Gmina Lubień Kujawski,
• Gmina i Miasto Lubraniec,
• Gmina Włocławek.

Siedzibą władz powiatu zostaje miasto Włocławek.